ΚΑΤΑΝΟΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ του ΚΩΣΤΑ ΚΑΜΠΟΥΡΑΚΗ

Για την εξελικτική θεωρία έχουν εκδοθεί εξαιρετικά βιβλία, στα οποία παρατίθενται στέρεα επιχειρήματα και στοιχεία που δείχνουν όχι μόνον ότι η εξέλιξη έχει καθορίσει τη μορφή της ζωής στον πλανήτη μας, αλλά και ότι συνιστά την καλύτερη μέχρι τώρα επιστημονική εξήγηση για την προέλευση κάθε βιολογικού φαινομένου. Τότε λοιπόν, γιατί μαίνονται οι δημόσιες διαμάχες σχετικά με την εξέλιξη;

Ο Κώστας Καμπουράκης υποστηρίζει πως η ιδέα της εξέλιξης αντίκειται ψυχολογικά στη διαίσθησή μας, συνεπώς δεν μπορούν εύκολα να την κατανοήσουν όλοι οι άνθρωποι. Επιπλέον, επισημαίνει ότι η εξελικτική θεωρία, όπως και κάθε επιστημονική θεωρία, είναι ένα μέσο για να καταλάβουμε τον φυσικό κόσμο, ότι υπόκειται στον επιστημονικό έλεγχο κι ότι είναι λάθος να την υιοθετούμε δογματικά.

Στο βιβλίο αναπτύσσονται όλες οι πτυχές της εξελικτικής θεωρίας, και ιδίως εκείνες που μας ξενίζουν, αναλύονται τα εννοιολογικά εμπόδια που δυσκολεύουν την κατανόησή της και εξετάζονται διεξοδικά οι σχέσεις της με τη θρησκεία. Όπως τονίζει ο συγγραφέας, η ανθρώπινη ζωή δεν έχει κανέναν εγγενή σκοπό και η κατανόηση της εξελικτικής θεωρίας μπορεί να μας ελευθερώσει απ’ τη μοιρολατρία και να μας επιτρέψει να καταλάβουμε τον φυσικό κόσμο γύρω μας. Κατόπιν μπορούμε να δώσουμε νόημα στη ζωή μας, μέσω της θρησκείας, της φιλοσοφίας, της τέχνης ή όπως αλλιώς θέλουμε.

Για το βιβλίο έγραψαν:

• Brian Hall στο Choice: «Θα μπορούσε να ρωτήσει κανείς εάν χρειάζεται ένα ακόμα βιβλίο για την εξέλιξη. Στην περίπτωση του παρόντος βιβλίου, η απάντηση είναι ναι. (…) Παρέχει ένα από τα πιο σαφή, πιο καλά τεκμηριώμενα επιχειρήματα ως προς το γιατί η εξέλιξη πρέπει να προσεγγίζεται με βάση τα τεκμήρια και όχι θρησκευτικές ή άλλες θέσεις. Το κείμενο είναι εξαιρετικό, με απλά παραδείγματα που εξηγούν βασικές πτυχές της εξέλιξης.»

• Derek Turner στο The Quarterly Review of Biology : «(…) Μια άριστη εισαγωγή στις βασικές έννοιες της εξελικτικής θεωρίας, η οποία έχει μια ασυνήθιστη (αλλά ευπρόσδεκτη) φιλοσοφική οπτική. Οι σαφείς και προσιτές συζητήσεις βιολογικών παραδειγμάτων, ενισχυμένες από έναν μεγάλο αριθμό χρήσιμων διαγραμμάτων και ένα καλά διαμορφωμένο γλωσσάριο τεχνικών όρων, θα έκαναν το βιβλίο αυτό μια καλή επιλογή για εισαγωγικά μαθήματα στην εξέλιξη. (…) Το Καταννοώντας την εξέλιξη είναι και χρήσιμο και καινοτόμο: ένας εισαγωγικός τόμος που επίσης διερευνά τι συμβαίνει όταν η επιστήμη συγκρούεται με τη διαίσθηση.»

• John Wilkins στο Panda’s Thumb: «(…) Ένα θαυμάσιο σημείο αναφοράς για κάθε είδους μαθητή. (…) Πρόκειται για ένα έξοχο βιβλίο, που ήταν από πολλού αναγκαίο. Η διδασκαλία της εξέλιξης στο σχολείο είναι τόσο χαμηλής ποιότητας σε πολλές χώρες, ώστε το βιβλίο αυτό να μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο σαν εισαγωγή όσο και ως παρόρμηση για περαιτέρω σκέψη, και θα το συνιστούσα ανεπιφύλακτα σε οποιονδήποτε θέλει να ξέρει τι είναι η εξέλιξη και τι πραγματικά σημαίνει (…) Αγοράστε ένα αντίτυπο.»

• Jonathan Kaplan στο Metascience: «Ακόμα κι αν κανείς δεν είναι πεπεισμένος ότι η εξελικτική βιολογία παρουσιάζει μοναδικές δυσκολίες κατανόησης, το έργο του Καμπουράκη, το οποίο αποκαλύπτει αυτές τις δυσκολίες που όντως παρουσιάζει και που δείχνει πώς μπορούν να βελτιωθούν, έχει πραγματική αξία.»

• Glenn Branch στο The American Biology Teacher: «(…) Ενημερωμένο με βάση τη σύγχρονη βιολογία, καθώς και την τρέχουσα βιβλιογραφία στην ιστορία, φιλοσοφία και ψυχολογία που σχετίζονται με τη διδασκαλία της εξέλιξης, τα οποία ο Καμπουράκης συνοψίζει αριστοτεχνικά. (…) Φιλόδοξα σχεδιασμένο και προσεκτικά διατυπωμένο, το Καταννοώντας την εξέλιξη είναι ένα επίτευγμα. (…) Εμπεριστατωμένη και προσεκτική παρουσίαση των θεμάτων του. (…) Αξίζει να καθιερωθεί ως βασικό εγχειρίδιο στην εκπαίδευση των ανθρώπων που προετοιμάζουν τους καθηγητές βιολογίας.»

• Massimo Pigliucci στο Science & Education: «Οι επιστημονικές θεωρίες είναι δυναμικές, συνεχώς μεταβαλλόμενες, διαρκώς ελλιπείς και ανοιχτές σε αναθεώρηση. (…) Όσο περισσότερο το κατανοήσει αυτό το ευρύτερο κοινό τόσο καλύτερα θα είμαστε. Και βιβλία σαν του Καμπουράκη έχουν σίγουρα μια σημαντική συμβολή στο να μας ωθήσουν προς αυτή την επιθυμητή κατεύθυνση.»

• David Long στο Science Education: «(…) Μια επίκαιρη και προσεκτική εισαγωγή στην εξελικτική βιολογία. (…) Το Καταννοώντας την εξέλιξη κάνει μια εξαιρετική δουλειά, απαριθμώντας τα εννοιολογικά προβλήματα τα οποία η εξέλιξη θέτει στους μαθητές, (…) είναι γεμάτο με σαφή παραδείγματα και καλά παρουσιασμένες απεικονίσεις που τα υποστηρίζουν. (…) Μια σημαντική συνεισφορά στο ρεπερτόριο μας για τη βελτίωση της εκπαίδευσης στην εξέλιξη.»

• August Martin στο Acta Biotheoretica: «(…) [κάνει] μια εξαιρετική δουλειά παρουσιάζοντας την εξελικτική θεωρία και συνοψίζοντας τα στοιχεία υπέρ αυτής. (…) [Ο Καμπουράκης] υποστηρίζει ότι παρά τις ισχυρές συναισθηματικές και ενστικτώδεις δυνάμεις που τίθενται εναντίον της, έχουμε πολλά να κερδίσουμε αν αφήσουμε την εξελικτική εικόνα να εμπλουτίσει τον τρόπο με τον οποίο κατανοούμε τον κόσμο. (…) Μια ισορροπημένη, ευανάγνωστη και προσιτή εισαγωγή. (…) Ο Καμπουράκης αξίζει έπαινο γιατί συγκέντρωσε μαζί πολλά, συχνά δύσκολα, πεδία έρευνας και διερεύνησης σε μια αποφασιστική συνεισφορά στην κατανοήση των ιστορικών, ψυχολογικών και κοινωνικών διαστάσεων της εξέλιξης. (…) Ένα απαραίτητο σημείο αναφοράς για όσους εργάζονται στην επιστήμη, αλλά ακόμα και στους κοινωνικούς επιστημόνες.»

• David Morrison στο Systematic Biology: «(…) Καλογραμμένο και επιστημονικά έγκυρο. (…) Η ευρύτητα της γνώσης του συγγραφέα και τα παραδείγματα που χρησιμοποιούνται στο βιβλίο είναι εντυπωσιακά. (…) Ως κριτής, μου είναι δύσκολο να βρω πρόβλημα στο βιβλίο. Δεν μπήκα πότε στον πειρασμό να γράψω ένα βιβλίο για την εξέλιξη, γενικό ή άλλου τύπου, αλλά έαν ποτέ το έκανα θα ήμουν πολύ ευτυχής εάν κατέληγε σαν αυτό.»

• Andy Squires στο Biologist: «Αυτό το ενδιαφέρον βιβλίο αποσκοπεί στο να διερευνήσει γιατί είναι τόσο δύσκολο για κάποιους ανθρώπους να αποδεχτούν την εξελικτική θεωρία. (…) Αν και απευθύνεται κυρίως σε προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές, το βιβλίο δίνει σαφείς εξηγήσεις, είναι καλά εικονογραφημένο και θα ήταν προσιτό σε κάθε επιστημονικά εγγράμματο άνθρωπο. (…) Το Καταννοώντας την εξέλιξη δεν είναι άλλο ένα παραδοσιακό βιβλίο για την εξέλιξη, καθώς προσεγγίζει τη συζήτηση από μια άλλη σκοπιά, αντιμετώπιζοντας τα αίτια των παρανοήσεων.»

• Gerhard Schlosser στο Evolution & Development: «Το βιβλίο αυτό είναι γραμμένο σε πολύ προσιτό ύφος και κατορθώνει σε πολύ μικρό χώρο όχι μόνο να δώσει ένα βασικό σκαρίφημα της σύγχρονης εξελικτικής θεωρίας αλλά και ενδιαφερουσες ιδέες σχετικά με τα γνωστικά εμπόδια που κάνουν την εξελικτική θεωρία τόσο δύσκολα αποδεκτή. Απλά σχήματα και παραδείγματα απεικονίζουν πολλά από τα σημαντικά σημεία. (…) Γενικά, ένα πολύ ικανοποιητικό και ενδιαφέρον βιβλίο που θα αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο για οποινδήποτε διδάσκει εξέλιξη.»

• Jan Baedke στο Frontiers in Ecology and Evolution: «Το Κατανοώντας την εξέλιξη είναι καλά γραμμένο και τεκμηριωμένο, επιστημονικά έγκυρο και πολύ διδακτικό. Θέτει την αρχική και τη σύγχρονη βιολογική έρευνα στα ιστορικά και φιλοσοφικά τους πλαίσια με έναν ισορροπημένο, ευχάριστο και προσιτό τρόπο. (…) Το βιβλίο του Καμπουράκη είναι μια πολύ σημαντική συνεισφορά στη σύγχρονη εκπαίδευση για την εξέλιξη. Ας ελπίσουμε ότι θα χρησιμοποιηθεί από τους φοιτητές ως εφαλτήριο για να προσεγγίσουν επιστημολογικές, εννοιολογικές και ιστορικές διαστάσεις της εξέλιξης στα όρια μεταξύ γνώσης και πεποιθήσεως.»

Αξίζει ακόμη να σημειωθεί πως το βιβλίο βραβεύτηκε στα Choice Awards το 2015 στην κατηγορία Life Sciences.

Από την Τρίτη 14 Φεβρουαρίου, το βιβλίο του Κώστα Καμπουράκη βρίσκεται στους πάγκους των βιβλιοπωλείων.

Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε τη σελίδα του βιβλίου.