16,20€
Με την εμφάνιση της ζωής στη Γη ξεκίνησε ένας δαρβινικός διάλογος μεταξύ έμβιων όντων και άβιου περιβάλλοντος, που αενάως αλληλοεπηρεάζονται και αλλάζουν. Και όταν η εξέλιξη τα έφερε έτσι ώστε να εμφανιστεί και η ανθρώπινη νοημοσύνη, μια τρίτη ειδοποιός συνιστώσα ήρθε να εμπλακεί στον διάλογο. Αρχικά, η πολιτισμική εξέλιξη άσκησε ήπια επίδραση στα γήινα πράγματα. Μέχρι που φτάσαμε στην περίοδο την οποία οι γεωλόγοι ονόμασαν Ολόκαινο και οι αρχαιολόγοι Νεολιθική Επανάσταση, οπότε εγκαθιδρύθηκε μια ισχυρή βιολογική συμβίωση: η υιοθέτηση από τον άνθρωπο της γεωργίας και της κτηνοτροφίας. Έκτοτε τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν ραγδαία: για πρώτη φορά στην ιστορία του πλανήτη ένα και μοναδικό είδος, ο Homo sapiens, αναγορεύτηκε σε κυρίαρχο παίκτη.
Ωστόσο, η εξημέρωση ζώων και φυτών δεν άλλαξε μόνο το πώς ο άνθρωπος εξασφαλίζει την τροφή του. Επηρέασε βαθιά τη βιολογία, την υγεία, τον τρόπο ζωής, τις κοινωνικές δομές, την ιδεολογία, τα κοσμοθεωρητικά συστήματα και, τελικά, την ίδια του τη συμπεριφορά.
Το βιβλίο αυτό αφηγείται το πότε, πώς και γιατί ο παλαιολιθικός άνθρωπος αντικατέστησε το κυνήγι, τη συλλογή τροφής από τη φύση και τη νομαδική ζωή με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την εδραία διαβίωση. Το πότε, πώς και γιατί τούτες οι αλλαγές οδήγησαν στην ανάπτυξη τεχνολογικού πολιτισμού και στη συσσώρευση πλούτου και ανθρώπων. Συνάμα όμως και στην υποχώρηση του εξισωτικού, γενναιόδωρου και συνεργατικού παλαιολιθικού ήθους, επιτρέποντας τη σταδιακή εμφάνιση των σημερινών ανταγωνιστικών κοινωνιών με την έκδηλη ανισότητα.
ΕΤ: Tο βιβλίο υπάγεται στον Nόμο περί Eνιαίας Tιμής Bιβλίου, δηλαδή ισχύει μέγιστη έκπτωση 10%.
Ο Γιάννης Μανέτας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1947. Σπούδασε Φυσιογνωσία και Γεωγραφία στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, και απέκτησε τον τίτλο του διδάκτορα Βιολογικών Επιστημών από το Πανεπιστήμιο της Πάτρας το 1976. Από το 1978 έως το 2014 εργάστηκε στο ίδιο πανεπιστήμιο. Το 1993 εξελέγη καθηγητής Φυσιολογίας Φυτών. Έχει επίσης εργαστεί ερευνητικά στο Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών επιστημών «Δημόκριτος», στον Πειραματικό Σταθμό «Abisco» της Λαπωνίας και στα Πανεπιστήμια Stirling (Σκωτία), Göteborg (Σουηδία), Essen και Karlsruhe (Γερμανία). Από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης κυκλοφορούν τα βιβλία του Τι θα έβλεπε η Αλίκη στη χώρα των φυτών (1η έκδοση 2010, 6η έκδοση 2023) που έχει μεταφραστεί και στα αγγλικά, Περί φυτών αφηγήματα – Μικρές ιστορίες για φυτά που άλλαξαν τον κόσμο (1η έκδοση 2014, 5η έκδοση 2019), Η ζωή σήμερα, άλλοτε, αλλού και στο μέλλον – Η λογική των βιολογικών συστημάτων (2019) και Η συμβιωτική περιπέτεια – Η καταγωγή της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, και οι βιολογικές και κοινωνικές τους συνέπειες (2023). Έχει γράψει επίσης τα μυθιστορήματα Τη νύχτα που αγκάλιασε το Gingko biloba (Αιώρα 2017) και Η στιγμή και το στίγμα (Κέδρος 2022).
manetas@upatras.gr
Πρόλογος
1. Καταγωγή της γεωργίας και της κτηνοτροφίας
1.1. Ένα σημαντικό ορόσημο στην ιστορία της ζωής και του πλανήτη
1.2. Η σχέση μεταξύ του ανθρώπου και των εξημερωμένων φυτών και ζώων μπορεί να χαρακτηριστεί ως βιολογική συμβίωση
1.3. Μερικά μυρμήγκια καλλιέργησαν κήπους 50 εκατομμύρια χρόνια πριν από τον άνθρωπο
1.4. Η βιολογική και πολιτισμική εξέλιξη του ανθρώπου
1.5. Οι απαρχές της γεωργίας πριν από 12.500 χρόνια: Γιατί τότε και όχι πριν; Γιατί τότε και όχι μετά;
1.6. Τα κέντρα εξημέρωσης. Γιατί εκεί και όχι αλλού; Γιατί εκεί και όχι παντού;
1.7. Τα αντικείμενα της εξημέρωσης: Γιατί εξημέρωσε τόσο λίγα ζώα και φυτά; Γιατί αυτά και όχι άλλα; Γιατί αυτά και όχι όλα;
2. Οι βιολογικές συνέπειες της γεωργίας και της κτηνοτροφίας
2.1. Έγινε άραγε ο άνθρωπος υγιέστερος μετά την εμφάνιση της γεωργίας και της κτηνοτροφίας;
2.2. Γιατί όμως οι γεωργοί και οι κτηνοτρόφοι απέκτησαν χειρότερη υγεία;
2.3. Ωστόσο, παραδόξως, το μέγεθος του πληθυσμού των εδραίων κοινωνιών αυξήθηκε
2.4. Η γεωργία και η κτηνοτροφία ως εξελικτικές δυνάμεις επιλογής για το ανθρώπινο είδος
3. Οι κοινωνικές συνέπειες της γεωργίας και της κτηνοτροφίας
3.1. Ολίγα για τη μεθοδολογία της Ανθρωπολογίας και της Αρχαιολογίας
3.2. Η δομή, οι αξίες και η καθημερινότητα των παλαιολιθικών κοινωνικών ομάδων
3.3. Μια σύνοψη για το παλαιολιθικό ήθος
3.4. Η εξελικτική μετάβαση των ανθρώπινων κοινωνιών από τον εξισωτισμό στην ανισότητα: Οι πρώτες κοινωνίες επιτευγμάτων και το πέρασμα στην κληρονομική ανισότητα
3.5. Η γέννηση των πρώτων πόλεων-κρατών στη Μεσοποταμία 181
4. Οι συνέπειες στην ανθρώπινη συμπεριφορά
4.1. Μήπως η γεωργική επανάσταση μετέβαλε και τη λεγόμενη ανθρώπινη φύση;
4.2. Μια παιχνιδιάρικη εισαγωγή για τη φύση του ανθρώπου
5. Η βιολογική ερμηνεία και η εξελικτική προέλευση του αλτρουισμού, της συνεργασίας και της αλληλοβοήθειας
5.1. Η βιολογία επέδειξε χαρακτηριστική δυστοκία στην εξελικτική ερμηνεία του αλτρουισμού
5.2. Η εξέλιξη των ιδεών για την εξελικτική προέλευση του αλτρουισμού έχει τη δική της εξελικτική ιστορία
5.3. Η μακιαβελική συμπεριφορά του χιμπατζή ως συμπεριφοριστική κληρονομική βάση
5.4. Οι ανθρώπινες αλτρουιστικές συμπεριφοριστικές προσθήκες και η εξελικτική καταγωγή τους
6. Τρεις επίλογοι
6.1. Πρώτος επίλογος: Και τι μ’ αυτό;
6.2. Δεύτερος επίλογος: Ναουρού – μια διδακτική ιστορία
6.3. Τρίτος επίλογος: Οι δύο όψεις του κοινωνικού συμβολαίου
Βιβλιογραφία
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΡΑΦΕΙΩΝ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας
Νικ. Πλαστήρα 100, Βασιλικά Βουτών
70013, Ηράκλειο Κρήτης
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΟΣ ΑΘΗΝΑΣ
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας
Θουκυδίδου 4, Πλάκα
105 56, Aθήνα
