Πότε ξεκινά ο ελληνικός πολιτισμός; Πώς μπορούμε να ορίσουμε μεθοδολογικά την αφετηρία του και να την εντοπίσουμε στον χρόνο; Σε ποιους χρόνους και σε ποιες διαδικασίες μπορεί να αναχθεί η προέλευση του ελληνισμού των ιστορικών χρόνων; Το κυριότερο: πού μπορούμε να βρούμε, ως μέσοι Έλληνες αναγνώστες, υπεύθυνες απαντήσεις σε ερωτήματα τόσο σημαντικά και ευαίσθητα, μακριά από επικίνδυνες υπεραπλουστεύσεις και ακραίες ιδεοληψίες, από μυθομανείς «ερευνητές» χονδροειδούς ερασιτεχνισμού ή ενίοτε και αμφίβολης ψυχοπνευματικής ισορροπίας;
Το βιβλίο αποτελεί ένα επιστημονικό όσο και συγγραφικό εγχείρημα. Λειτουργεί καταρχάς ως ένα συστηματικό και προσιτό εγχειρίδιο της μακροχρόνιας, διεθνούς επιστημονικής διερεύνησης των απαρχών του ελληνικού πολιτισμού. Στο πλαίσιο αυτό επικαιροποιεί δραστικά τις γνώσεις του ευρύτερου ενδιαφερόμενου κοινού στην Ελλάδα με δεδομένη την αληθινή κοσμογονία που τα τελευταία 25 περίπου χρόνια έχει συντελεστεί σε διεθνές επίπεδο τόσο στην μελέτη της προέλευσης των γλωσσών όσο και στην σχέση μεταξύ της αρχαιολογίας, της γλωσσολογίας, αλλά και άλλων εμπλεκομένων επιστημών. Οι πολλές και διαφορετικές θεωρίες που έχουν διατυπωθεί στην διεθνή επιστημονική κοινότητα περί της «ελεύσεως των Ελλήνων» ταξινομούνται κατά χρονικά παράθυρα, παρουσιάζονται αναλυτικά και σχολιάζονται κατά τον πλέον διεξοδικό, αλλά και εύληπτο τρόπο. Μέσα από ένα βασικό φροντιστήριο της προϊστορίας του Αιγαίου, αλλά και ενός ευρύτερου γεωγραφικού χώρου γίνεται κατανοητή η σύνθετη ιστορία της έρευνας του προβλήματος, καθώς και το υπόβαθρο των νέων, ανατρεπτικών πορισμάτων, στα οποία αυτή καταλήγει.
Στις σελίδες του βιβλίου ο ομηρικός Οδυσσέας, η «Κάθοδος» των Δωριέων, οι μυστηριώδεις Πελασγοί, οι γραμμικές γραφές και τα πολυάριθμα μνημεία της προϊστορίας του Αιγαίου είναι μερικά μόνον από τα κομμάτια ενός μεγάλου και πολύπλοκου παζλ, το οποίο αποκαλύπτεται σιγά σιγά δίνοντας νέες, υπεύθυνες και αναπάντεχες απαντήσεις σε μια σειρά από σύνθετες, αλλά και συναρπαστικές ερωτήσεις. Απομένει να καταδειχθεί κατά πόσον μια διαφαινόμενη, ριζική μεταβολή της αντίληψης για το παρελθόν μπορεί να οδηγήσει και στην αλλαγή διαφόρων εδραιωμένων κατευθύνσεων που αφορούν το παρόν και το μέλλον όχι μόνον της Ελλάδας, αλλά και της Ευρώπης.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΠΟΘΕΝ Η ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ;
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι: «ΠΟΘΕΝ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ;». ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ: ΜΙΑ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΕΝΑΣ ΤΟΠΟΣ. Η ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΦΕΤΗΡΙΑ
ΙΙ.1. Σύνοψη του ινδοευρωπαϊκού προβλήματος – Η παραδοσιακή θεωρία
ΙΙ.2. Σύνοψη της προϊστορίας και πρωτοϊστορίας του Αιγαίου
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙΙ: ΟΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΕΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
ΙΙΙ.1. Οι αρχαίες παραδόσεις
ΙΙΙ.2. Τα «προελληνικά υποστρώματα»
ΙΙΙ.3. Οι ελληνικές διάλεκτοι της 1ης χιλιετίας π.Χ.
ΙΙΙ.4. Τα προαλφαβητικά γραπτά μνημεία στο Αιγαίο και τα αρχαιότερα βέβαια ίχνη της ελληνικής γλώσσας
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙV: Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΩΝ ΚΑΘΕΤΩΝ ΛΑΚΚΟΕΙΔΩΝ ΤΑΦΩΝ (18ος-16ος ΑΙΩΝΑΣ π.Χ.)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ V: ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΑΔΙΚΟ ΧΩΡΟ ΚATA ΤΗN ΥΣΤΕΡΗ 3η ΧΙΛΙΕΤΙΑ π.Χ. – ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ CETINA
V.1. Εισαγωγή – Ιστορία της έρευνας
V.2. Ο πολιτισμός της περιόδου των Κτηρίων με Διαδρόμους (25ος-23ος αι. π.Χ.) και το «διεθνές πνεύμα» των μέσων της 3ης χιλιετίας π.Χ.
V.3. Οι ζώνες πολιτιστικών επαφών στην Μεσόγειο των μέσων της 3ης χιλιετίας π.Χ.
V.4. Η κατάρρευση του πολιτισμού των Κτηρίων με Διαδρόμους και τα πραγματικά της αίτια
V.5. Οι «Αργοναύτες των δυτικών Βαλκανίων» και το μεσογειακό πνεύμα του τέλους της 3ης χιλιετίας π.Χ.
V.6. Το φαινόμενο Cetina και η «έλευση των Ελλήνων»
ΚΕΦΑΛΑΙΟ VI: Η «ΣΚΟΤΕΙΝΗ» 4η ΧΙΛΙΕΤΙΑ π.Χ.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ VΙΙ: ΕΞΙΝΔΟΕΥΡΩΠΑΪΣΜΟΣ = ΕΚΝΕΟΛΙΘΙΣΜΟΣ; Η ΘΕΩΡΙΑ ΓΛΩΣΣΑΣ-ΓΕΩΡΓΙΑΣ TOY COLIN RENFREW
VII.1. Εισαγωγή
VII.2. Οι βασικοί άξονες κριτικής της παραδοσιακής αντίληψης για την κοιτίδα και διασπορά των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών
VII.3. Η κριτική της γενετικής συγγένειας: το γλωσσικό οικογενειακό δέντρο και η πρωτοϊνδοευρωπαϊκή κοινωνία και μυθολογία
VII.4. Η «ανατολιακή υπόθεση»: εξινδοευρωπαϊσμός = εκνεολιθισμός
VII.5. Τα μεγάλα προβλήματα: οι ινδοϊρανικές γλώσσες και η μη ινδοευρωπαϊκή «σφήνα» των γλωσσών της Μεσοποταμίας
VII.6. Το «περιστέρι ανάμεσα στις γάτες»: ο αντίλογος στην θεωρία γλώσσας-γεωργίας και η περαιτέρω επεξεργασία της
ΚΕΦΑΛΑΙΟ VIII: ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΟΛΙΘΙΚΗ
VIIΙ.1. Θεωρίες παλαιολιθικής συνέχειας
VIIΙ.2. Η «αρχαιολογία των κυττάρων»: πληθυσμιακή γενετική
VIIΙ.3. Έλληνες: εις τα εξ ων συνετέθησαν
ENGLISH SUMMARY
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ
ΓΛΩΣΣΑΡΙ ΞΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΩΝ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ
INTRODUCTION: WHENCE THE RELIABLE INFORMATION ABOUT HISTORY AND PREHISTORY?
CHAPTER I: “THE GREEKS: WHENCE AND WHEN?”: THEORETICAL ANALYSIS AND MODIFICATION OF THE QUESTION
CHAPTER ΙΙ: A LANGUAGE AND A LAND: THE LINGUISTIC AND ARCHAEOLOGICAL STARTING-POINTS
ΙΙ.1. Outline of the Indo-European problem – The traditional theory
ΙΙ.2. Outline of the Aegean prehistory and protohistory
CHAPTER ΙΙΙ: THE PHILOLOGICAL RESEARCH AND THE EARLIEST DOCUMENTS OF THE GREEK LANGUAGE
ΙΙΙ.1. The ancient traditions
ΙΙΙ.2. The “Pre-Greek substrata”
ΙΙΙ.3. The Greek dialects of the 1st millennium B.C.
ΙΙΙ.4. The pre-alphabetic written documents in the Aegean and the earliest certain traces of the Greek language
CHAPTER IV: THE SHAFT GRAVE PERIOD (18th-16th CENTURIES B.C.)
CHAPTER V: THE CULTURAL CHANGES ON THE GREEK MAINLAND IN THE LATE 3rd MILLENNIUM B.C. – THE CETINA PHENOMENON
V.1. Introduction – History of research
V.2. The period of Corridor Houses (25th-23rd centuries B.C.) and the “international spirit” in the middle of the 3rd millennium B.C.
V.3. The cultural interaction zones in the Mediterranean in the middle of the 3rd millennium B.C.
V.4. The collapse of the culture of Corridor Houses and its real causes
V.5. The “Argonauts of the West Balkans” and the Mediterranean spirit of the late 3rd millennium B.C.
V.6. The Cetina phenomenon and the “Coming of the Greeks”
CHAPTER VI: THE “DARK” 4th MILLENNIUM B.C.
CHAPTER VII: INDO-EUROPEANISATION=NEOLITHISATION? COLIN RENFREW’S LANGUAGE-FARMING THEORY
VII.1. Introduction
VII.2. The main axes of criticism against the traditional approach to the Indo-European homeland and dispersal
VII.3. The genetic relationship questioned: the linguistic family tree and the Proto-Indo- European society and mythology
VII.4. The “Anatolian hypothesis”: Indo-Europeanisation=Neolithisation
VII.5. The great problems: the Indo-Iranian languages and the non-Indo-European wedge of the languages of Mesopotamia
VII.6. The “pigeon among the cats”: the response to the language-farming theory and its further elaboration
CHAPTER VIIΙ: BACK TO THE PALAEOLITHIC
VIΙI.1. Palaeolithic continuity theories
VIIΙ.2. The “archaeology of cells”: population genetics
VIIΙ.3. Greeks: dismantling them to their constituents
