Το βιβλίο επιχειρεί να περιγράψει, να αναλύσει και να ερμηνεύσει τη διαδικασία ανάδυσης και εδραίωσης του επαγγέλματος και της τέχνης του σκηνοθέτη στο ελληνικό θέατρο, από τις αρχές του 19ου αιώνα έως το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η γέννηση και η εδραίωση της σκηνοθεσίας στην Ελλάδα ήταν μια διαδικασία εξαιρετικά αργή, δύσκολη και επίπονη. Σε πολύ γενικές γραμμές, έπειτα από μια μακρά περίοδο προετοιμασίας -από την εποχή του ελληνικού Διαφωτισμού μέχρι τους Βαλκανικούς Πολέμους- ο Έλληνας σκηνοθέτης αναδύθηκε, τελικά, μέσα από τις μεγάλες ανακατατάξεις που έφερε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος· και κατόρθωσε να εδραιώσει την παρουσία του στο Μεσοπόλεμο, από τη στιγμή που εντάχθηκε σε μια ευρύτερη προσπάθεια ανασυγκρότησης του θεάτρου της χώρας. Ο νέος παράγοντας της θεατρικής τέχνης συνάντησε δυσκολίες από τη σφοδρή κρίση της εποχής αλλά και αντιδράσεις από το εγχώριο θεατρικό κατεστημένο, που είχαν σημαντικές επιπτώσεις τόσο στη φυσιογνωμία του επαγγέλματος όσο και στο καλλιτεχνικό και ιδεολογικό περιεχόμενο της σκηνοθεσίας. Ωστόσο, στα τέλη της δεκαετίας του 1930, ο νέος καλλιτέχνης του θεάτρου ήταν πλέον μια ιστορική πραγματικότητα για την ελληνική κοινωνία.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Πρόλογος
ΜΕΡΟΣ Α: Η ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ
1. ΟΙ ΔΥΟ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΣΚΗΝΟΘΕΤΙΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ ΣΤΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ
Ι. Ο ηθοποιός-δάσκαλος του θιάσου
ΙΙ. Ο συγγραφέας-δάσκαλος του θιάσου
2. Ο ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΛΟΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΔΥΣΗΣ
Ι. Το προβάδισμα της μαθητικής και κοσμικής ερασιτεχνίας απέναντι στους επαγγελματίες στο ζήτημα της σκηνοθεσίας
ΙΙ. Ο ρόλος της κριτικής και η πρώιμη πρόσληψη των ξένων σκηνοθετικών εξελίξεων
ΙΙΙ. Η εμφάνιση της ορολογίας γύρω από το σκηνοθέτη
3. ΟΙ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΛΟΓΙΑΣ ΣΚΗΝΟΘΕΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ
Ι. Η ίδρυση του Βασιλικού Θεάτρου και της Νέας Σκηνής
ΙΙ. Η περίπτωση του Βασιλικού Θεάτρου και ο Θωμάς Οικονόμου
ΙΙΙ. Η περίπτωση της Νέας Σκηνής και ο Κωνσταντίνος Χρηστομάνος
ΙV. Η αποτυχία της εξόρμησης
ΜΕΡΟΣ Β: Η ΑΝΑΔΥΣΗ
1. ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΑ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΟΝ Α′ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ ΧΡΟΝΙΑ
Ι. Η εμφάνιση της μονοκρατορίας του σκηνοθέτη και η διαμόρφωση του σκηνοθέτη-δημιουργού στο ευρωπαϊκό θέατρο
ΙΙ. Ο αντίκτυπος των ευρωπαϊκών εξελίξεων στην Ελλάδα
ΙΙΙ. Η παγίωση της βεντετοκρατίας στην ελληνική σκηνή
ΙV. Οι πρώιμες αντιδράσεις στη βεντετοκρατία
V. Η εισβολή του ευρωπαϊκού και αμερικάνικου κινηματογράφου στην ελληνική κοινωνία και οι επιπτώσεις της στο σκηνοθετικό ζήτημα
2. Η ΑΝΑΔΥΣΗ ΤΟΥ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ ΣΤΟ ΜΟΥΣΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ
Ι. Η διασταύρωση της λόγιας και επαγγελματικής παράδοσης και η ολοκλήρωση των σκηνοθετικών τύπων του συγγραφέα-δασκάλου και του θιασάρχη-δασκάλου
ΙΙ. Η ανάδυση του ρεζισέρ στην αθηναϊκή μουσική σκηνή ως αποτέλεσμα της συγκυριακής ακμής της θεατρικής επιχείρησης στα χρόνια του Α′ Παγκοσμίου Πολέμου
3. Η ΑΝΑΔΥΣΗ ΤΟΥ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ ΣΤΟ ΔΡΑΜΑΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ
Ι. Οι νέες εξορμήσεις της κοσμικής ερασιτεχνίας
ΙΙ. Οι πρώτες γενιές «μορφωμένων» ηθοποιών, η ανάδυση του σκηνοθέτη στο Θέατρον ?δείου και η συμβολή του Θωμά Οικονόμου
ΙΙΙ. Η παρέμβαση των συγγραφέων και η ανάδυση του σκηνοθέτη στην Εταιρεία Ελληνικού Θεάτρου. Η συμβολή του Φώτου Πολίτη και του Μιλτιάδη Λιδωρίκη
ΙV. Η καθιέρωση και διάδοση της ορολογίας γύρω από το σκηνοθέτη
V. Η ανάδυση του σκηνοθέτη στο νεοελληνικό θέατρο
ΜΕΡΟΣ Γ: Η ΕΔΡΑΙΩΣΗ
1. Η ΕΔΡΑΙΩΣΗ ΤΟΥ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ ΣΤΟ ΗΜΙΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ
Ι. Οι πρωτοβουλίες των ηθοποιών, ο πρωτοποριακός ρόλος του Σωματείου τους και η συμβολή του Πάνου Καλογερίκου
ΙΙ. Η εισβολή των μοντέρνων ευρωπαϊκών σκηνοθετικών εξελίξεων στη χώρα
ΙΙΙ. Οι πρωτοβουλίες των συγγραφέων και των λογίων
ΙV. Η αφομοίωση των εξελίξεων από τους νέους λόγιους ηθοποιούς
2. Η ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΔΡΑΙΩΣΗ ΤΟΥ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ ΣΤΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ
Ι. Οι προσπάθειες συνεργασίας των βεντετοκρατούμενων θιάσων με τους σκηνοθέτες
ΙΙ. Η εδραίωση του σκηνοθέτη στο κρατικό θέατρο και τα προβλήματα που αντιμετώπισε
ΙΙΙ. Η προσπάθεια εδραίωσης του σκηνοθέτη στο ελεύθερο επαγγελματικό θέατρο και η εμφάνισή του στις μικρές καλλιτεχνικές σκηνές
3. Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΣΤΟ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ
Ι. Οι πρώιμες αντιδράσεις στο θεσμό
ΙΙ. Η γνωριμία της ελληνικής κοινωνίας με την αντίδραση των Ευρωπαίων καλλιτεχνών του θεάτρου στο σκηνοθέτη-δημιουργό
ΙΙΙ. Οι αντιδράσεις των συγγραφέων και η στροφή στην καλλιέργεια της εγχώριας δραματουργίας
ΙV. Οι αντιδράσεις των ηθοποιών
4. Η ΕΔΡΑΙΩΣΗ ΤΟΥ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ
Ι. Η εδραίωση του σκηνοθέτη στο κρατικό θέατρο
ΙΙ. Η εδραίωση του σκηνοθέτη στο υπόλοιπο επαγγελματικό θέατρο
ΜΕΡΟΣ Δ: Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΚΗΝΟΘΕΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ Ε?Σ ΤΟ Β′ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ
1. Η ΔΙΑΜΟΡΦ?ΣΗ ΤΗΣ ΟΡΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ Η ΘΕ?ΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΣΚΗΝΟΘΕΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
2. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΛΗΨΗΣ
3. ΤΟ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ
Ι. Ο αισθητισμός
ΙΙ. Ο ιλλουζιονισμός
4. ΟΙ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΗΣΥΧΙΕΣ
Ι. Διεθνισμός και ελληνικότητα
ΙΙ. Αστισμός και λαϊκότητα
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
1. ΕΡΓΟΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΕΛΛΗΝ?Ν ΣΚΗΝΟΘΕΤ?Ν
Πάνος Καλογερίκος
Σωκράτης Καραντινός
Λίνος Καρζής
Πέλος Κατσέλης
Κάρολος Κουν
Μιχάλης Κουνελάκης
Μιλτιάδης Λιδωρίκης
Σπύρος Μελάς
Κωστής Μιχαηλίδης
Ρενάτο Μόρντο
Τάκης Μουζενίδης
Θωμάς Οικονόμου
Φώτος Πολίτης
Δημήτρης Ροντήρης
Γιαννούλης Σαραντίδης
Εύα Πάλμερ Σικελιανού
Κωνσταντίνος Χρηστομάνος
Πηγές και βιβλιογραφία
Ευρετήριο προσώπων
Ευρετήριο έργων
SUMMΑRY
CONTENTS
