Στην κριτική και την ιστοριογραφία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, καθώς και σε εκείνες της τέχνης, η έννοια της «γενιάς» έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως τόσο για την περιοδολόγησή τους, όσο και για τον προσδιορισμό μιας πληθώρας «γενιών» λογοτεχνικών ή καλλιτεχνικών. Εντούτοις, η βασική διεθνής βιβλιογραφία και θεωρητική συζήτηση σχετικά με την έννοια αυτή αγνοείται σχεδόν ολοσχερώς.
Ως εκ τούτου, θεωρώ πως εκκρεμούν αναπάντητα μια σειρά από θεμελιακά ερωτήματα: Πώς ορίζεται μια λογοτεχνική ή καλλιτεχνική «γενιά»; Πότε και πώς συγκροτείται; Ποια ηλικιακά όρια έχει; Ποιους περιλαμβάνει; Πόσα χρόνια διαρκεί και είναι ενεργή ως «γενιά»; Οι «γενιές» εμφανίζονται σποραδικά ή έχουν κανονική περιοδικότητα; Πώς διαδέχεται η μία «γενιά» την άλλη; Οι «γενιές» γεννιούνται ή γίνονται; Ποια είναι η σχέση της βιολογικής ηλικίας με τη λογοτεχνική ή καλλιτεχνική; Ποιες είναι οι αντιστοιχίες και οι σχέσεις των συνήλικων λογοτεχνικών, καλλιτεχνικών, επιστημονικών, πολιτικών και ευρύτερα κοινωνικών «γενιών» μεταξύ τους; Οι «γενιές» συγκροτούνται και δρουν πραγματικά και συνειδητά στο ιστορικό γίγνεσθαι της εποχής τους ή είναι επινοήσεις των ιστορικών, που τις κατασκευάζουν εκ των υστέρων; Οι «γενιές» είναι υπαρκτές και δρώσες κοινωνικές οντότητες στο πεδίο της ιστορίας ή είναι «τόποι μνήμης»;
Στην παρούσα μελέτη επιχειρώ μια κριτική επισκόπηση των γενεακών θεωριών και συστημάτων περιοδολόγησης της ιστορίας, της ιστορίας της λογοτεχνίας και της ιστορίας της τέχνης, από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι σήμερα. Παρουσιάζονται αρχικά στην ανέλιξή τους οι σχετικές εμπειρικές αντιλήψεις από τον Βολταίρο και τον Ιμμάνουελ Καντ μέχρι τους Σαρλ Σενιομπός και Βίλχελμ Ντιλτάυ· στη συνέχεια αναλύονται οι διαδοχικές γενεακές θεωρίες και τα συστήματα περιοδολόγησης της ιστορίας της λογοτεχνίας και της ιστορίας της τέχνης που διατυπώθηκαν από τους Φρανσουά Μαντρέ, Ορτέγκα υ Γκασσέτ, Βίλχελμ Πίντερ, Καρλ Μάννχαϊμ, Ερνστ Μπλοχ, Αλμπέρ Τιμπωντέ, Άρνολντ Χάουζερ, Πιερ Μπουρντιέ, Πιερ Νορά κ.ά.
Προσπαθώ, τέλος, να ιστορικοποιήσω τις παραπάνω θεωρίες ως προς την αλληλουχία και τις αποκλίσεις/διαφοροποιήσεις τους, καθώς και τη διαλεκτική τους αντιπαράθεση εντός του εκάστοτε εννοιολογικού τους πλαισίου.
Στο εξώφυλλο:
Arnold Newman: Ομαδικό πορτραίτο αποφοίτων της Art Students League της Νέας Υόρκης, 1η Ιουνίου 1950. Διακρίνονται στην πρώτη σειρά, από αριστερά προς τα δεξιά, οι: Henry Billings, Alexander Brook, Whitney Darrow, Paul Cadmus, Otto Soglow, Robert Philipp, Peppino Mangravite, Peggy Bacon, Yasuo Kuniyoshi, Arnold Blanch, Vaclav Vytlacil, Dean Cornwell, Reginald Marsh και Ben Shahn. Πίσω, από τα αριστερά προς τα δεξιά, οι: Gifford Beal (πρόεδρος της League), Harry Sternberg, Philip Evergood, John Groth, Ernest Fiene, Russell Cowles, Bernard Klonis, Henry Schnackenberg, William Zorach, Adolph Dehn, Kenneth Hayes Miller, Frank Dumond, Eugene Speicher, Ogden Pleissner, Chaim Gross, Sidney Dickinson και Louis Bouche.
© Arnold Newman Properties / Getty Images / Ideal Image (αρ. εικ. 88921617)
ΕΤ: Tο βιβλίο υπάγεται στο Nόμο περί Eνιαίας Tιμής Bιβλίου, δηλαδή ισχύει μέγιστη έκπτωση 10%.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Εισαγωγή
Οι απαρχές των γενακών θεωριών στη Γαλλία: Από τον Βολταίρο στον Σενιομπός
Η γενεακή συνείδηση στη λογοτεχνία: Από τον Τουργκένιεφ στον Ρομαίν Ρολλάν
Οι γενεακές θεωρίες στη Γερμανία από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι τον Α´Παγκόσμιο Πόλεμο
Η χρήση της έννοιας της «γενιάς» στην κριτική και την ιστορία της τέχνης: Από τον 16ο αιώνα μέχρι τα χρόνια του Μεσοπολέμου
Η περίοδος του Μεσοπολέμου: Η συγκρότηση των γενεακών θεωριών
Η παρακμή των γενεακών θεωριών μετά τον Β´Παγκόσμιο Πόλεμο
Η έννοια της «γενιάς» στην ιστοριογραφία της λογοτεχνίας μετά τον Β´Παγκόσμιο Πόλεμο
Η έννοια της «γενιάς» στην ιστοριογραφία της τέχνης μετά τον Β´Παγκόσμιο Πόλεμο
Η έννοια της «γενιάς» στις κοινωνικές επιστήμες και την κοινωνιολογία της τέχνης
Αντί επιλόγου: Η ταξινομία του Φουκώ και το πορτατίφ του Βίτγκενσταϊν
Βιβλιογραφία
Ευρετήριο ονομάτων
