Ο Αδαμάντιος Κοραής, στο περίφημο Υπόμνημά του (1803), θέλοντας να αναδείξει τη θεμελιώδη σημασία των γαλλικών εξελίξεων για τους Έλληνες, σημείωνε ότι, ιδίως μετά το 1789, «η εθνική ματαιοδοξία παραχώρησε τη θέση της στη συμπεριφορά ενός λαού ο οποίος ετοιμάζεται να μεταβληθεί σε έθνος»: να αποκτήσει δηλαδή πολιτική αυτοσυνειδησία και να διεκδικήσει ανεξάρτητη πολιτική ύπαρξη.
Αυτό το βιβλίο επιχειρεί να φωτίσει μια κρίσιμη, πλην όμως εν πολλοίς άγνωστη πτυχή της συγκεκριμένης διαδικασίας: τη γαλλική παρουσία στο Ιόνιο, από το καλοκαίρι του 1797 μέχρι την άνοιξη του 1799, και τις ευρύτερες συνέπειές της για τον κόσμο των Ελλήνων.
Σε πρώτο επίπεδο, εστιάζουμε στο τέλος της μακραίωνης βενετικής κυριαρχίας στο Ιόνιο, κυρίως όμως στους νέους πολιτικούς, διοικητικούς και εκπαιδευτικούς θεσμούς, αλλά και σε κομβικά εννοιολογικά ζητήματα που προέκυψαν από αυτό: στους τρόπους πρόσληψης της ρήξης, στην εννοιολογική μετακίνηση και νοηματική διεύρυνση κρίσιμων όρων (πολίτης, τόπος, αρετή, νόμος, πατρίδα, έθνος), στη νέα ανάγνωση του ιστορικού χρόνου – στην πολιτικοποίηση, ιδίως, της αρχαιότητας.
Παράλληλα, παρακολουθούμε την προσέγγιση του Ιονίου με τον ελληνικό κορμό: μετά από αιώνες, οι δύο κόσμοι αρχίζουν να συγκλίνουν, λόγω των εξελίξεων του παρόντος, κυρίως όμως λόγω των ελπίδων του μέλλοντος. Η ανατροπή του 1797 και ο θάνατος της Βενετίας, η πλήρης διατάραξη των ισορροπιών στην Ανατολική Μεσόγειο, η άφιξη της Γαλλίας στα κράσπεδα της επικράτειας του σουλτάνου και η αποκάλυψη των σχεδίων του Ρήγα –ομόκεντροι κύκλοι που γεννήθηκαν από το 1789–, οδήγησαν στην εκρηκτική διάδοση των νέων ιδεών στον κόσμο των ραγιάδων.
Η ορθόδοξη Εκκλησία, εντός του πλαισίου που όριζε η Οθωμανική αυτοκρατορία και με λόγο αντίστοιχο της καθολικής, αντιπαρατέθηκε σφοδρά στις νέες ιδέες, εννοιολογώντας με τον δικό της τρόπο τους επίμαχους όρους: ελευθερία, αρετή, ισότητα, πατρίδα. Η οξεία αυτή αντιπαράθεση επέσπευσε το επόμενο μεγάλο βήμα του ελληνικού κόσμου: την εννοιολογική αυτονόμηση του γένους των Γραικών από το γένος των ορθοδόξων.
ΕΤ: Tο βιβλίο υπάγεται στο Nόμο περί Eνιαίας Tιμής Bιβλίου, δηλαδή ισχύει μέγιστη έκπτωση 10%.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΜΕΡΟΣ Α´
ΠΩΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΙΩΝΩΝ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄: ΤΟ ΛΥΚΟΦΩΣ ΤΩΝ ΠΑΛΙΩΝ ΘΕΩΝ
Α. Η πτώση της Γαληνοτάτης: Από τον ευαγγελιστή Μάρκο στα Δικαιώματα του ανθρώπου
Β. Η αγωνιώδης συγκρότηση του βενετικού έθνους
Γ. Τα νησιά του Λεβάντε: στην κόψη των διεκδικήσεων
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄: ΤΟ ΙΟΝΙΟ ΣΤΟΝ 18ο ΑΙΩΝΑ: ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΝΕΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ
Α. «Όλοι, πάντοτε, στο βάθος της καρδιάς τους ήταν αγαπημένοι»
Β. Το Ξανθό γένος και το σπέρμα του Σατανά
Γ. Το τέλος της Βενετίας. Φόβοι, ελπίδες και καλές ειδήσεις
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄: ΑΠΟ ΤΗ SERENISSIMA REPUBBLICA στη RÉPUBLIQUE FRANÇAISE
Α. «Ας αναβλαστήσουν εις εσάς η αρεταίς των Προγόνων σας»
Β. «Εγκαταλελειμμένοι σε τόπο ξένο και μακρινό»: Η κρυμμένη σύγκρουση και το τέλος της βενετικής κυριαρχίας
Γ. Σκολιοί δρόμοι: Το βενετικό και το ιονικό έθνος
Δ. «Στην αρχαιότητα Έλληνες, τώρα Γάλλοι»: Το Ιόνιο στη Γαλλική δημοκρατία
ΜΕΡΟΣ Β´
ΤΟ ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙΟ ΕΝΟΣ ΝΕΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄: Η ΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ: ΝΕΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΕ ΠΑΛΙΕΣ ΛΕΞΕΙΣ
Α. «Οι υπήκοοι του μονάρχη είναι πολίτες;»
Β. «Ω Πατρίς! οπού τώρα με τοιούτον όνομα δύναμαι τέλος πάντων να σε ονομάσω»
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄: Η ΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ: ΟΙ ΘΕΣΜΟΙ
Α. Η νέα έννοια της εκπαίδευσης
Β. Η στοιχειώδης εκπαίδευση και το πανεπιστήμιο
Γ. Η Εθνική Βιβλιοθήκη και το Εθνικό Τυπογραφείο
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄: Η ΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ: Ο ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΧΩΡΟΣ
Α. Το ρεπουμπλικανικό ημερολόγιο
Β. Η απόπειρα της Θεοφιλανθρωπίας
Γ. Το μεγάλο σχολείο της πατρίδας
Οι εθνικές γιορτές: Το Δέντρο της Ελευθερίας • Η γιορτή της εκτέλεσης του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΣΤ΄ (2 pluviôse: 21 Ιανουαρίου) • Η γιορτή της Γεωργίας (10 messidor: 28 Ιουνίου), η επέτειος της άφιξης των Γάλλων και η κατάληψη της Μάλτας • Η γιορτή της πτώσης της μοναρχίας (9-10 thermidor: 27-28 Ιουλίου) • Η γιορτή της επετείου της έναρξης ισχύος του Συντάγματος (23 thermidor: 10 Αυγούστου) • Η γιορτή της εγκαθίδρυσης της Δημοκρατίας και αρχή του χρόνου με το ρεπουμπλικανικό ημερολόγιο (1 vendémiaire: 22 Σεπτεμβρίου).
Οι άλλες γιορτές: Η γιορτή για την ένταξη στη Γαλλική δημοκρατία (τέλη Νοεμβρίου- αρχές Δεκεμβρίου 1797) • Η γιορτή της Νεολαίας (10 germinal: 30 Μαρτίου) • Η γιορτή της Νίκης (10 prairial: 29 Μαΐου) • Η γιορτή της 18ης fructidor (4 Σεπτεμβρίου)
Δ. Η Πατριωτική Εταιρεία Δημόσιας Αγωγής και η Συνταγματική Λέσχη
Ε. Πολεμώντας τους τυράννους με τους στίχους
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ΄: Η ΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ: Η ΔΙΑΧΥΣΗ ΤΟΥ ΤΥΠΩΜΕΝΟΥ ΛΟΓΟΥ
Α. Οι Λόγοι της Πατριωτικής Εταιρείας και της Συνταγματικής Λέσχης
Β. Προπαγανδιστικά κείμενα και Δημοκρατικές κατηχήσεις
ΜΕΡΟΣ Γ´
ΟΙ ΙΔΕΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄: Η ΛΑΪΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ: Ο ΤΥΦΛΟΣ ΤΟΥ CHESELDEN
ΚΕΦΑΛΑΙΟ B΄: Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ: «ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΕΙΣ ΤΑΙΣ ΚΑΤΑΧΡΗΣΑΙΣ ΚΑΙ ΑΡΠΑΓΑΙΣ»
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄: Ο ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ: «ΤΙ ΕΙΝΑΙ, ΛΟΙΠΟΝ, Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΙ Η ΙΣΟΤΗΤΑ;»
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ΄: Η ΔΗΛΗΤΗΡΙΩΔΗΣ ΘΛΙΨΗ ΤΩΝ ΕΥΓΕΝΩΝ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε΄: Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΣΕ ΚΙΝΔΥΝΟ
ΜΕΡΟΣ Δ´
ΘΕΟΙ ΚΑΙ ΔΑΙΜΟΝΕΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄: ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ: Ο ΔΥΣΚΟΛΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ
Α. Ποιον απειλεί το 1789;
Β. Το μυστηριώδες καλοκαίρι του 1797
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄: «ΣΥΝΕΠΡΑΞΑΝ ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΜΕΘ’ ΗΜΩΝ ΕΙΣ ΣΩΤΗΡΙΑΝ ΓΕΝΕΑΣ ΕΥΣΕΒΟΥΣ»
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄: Η ΡΩΣΟΤΟΥΡΚΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ: «ΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΤΗΝ ΠΙΣΤΗ ΤΗΝ ΑΓΙΑ»
ΕΠΙΛΕΓΟΜΕΝΑ: ΤΟ ΓΕΝΟΣ ΤΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟ ΓΕΝΟΣ ΤΩΝ ΓΡΑΙΚΩΝ
ΠΗΓΕΣ– ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ
