Ιστορία

ΦΥΛΕΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Προσλήψεις και χρήσεις στις επιστήμες, την πολιτική, τη λογοτεχνία και την ιστορία της τέχνης κατά τον 19ο και 20ό αιώνα

ΣΥΝΕΚΔΟΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ

Ξαφνιαζόμαστε τα τελευταία χρόνια όποτε συνειδητοποιούμε την απήχηση που εξακολουθούν να έχουν σε ολοένα και περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες οι φυλετικές θεωρίες και οι ρατσιστικές αντιλήψεις. Οι ιδέες που ταξινομούν τις ανθρώπινες ομάδες σε φυλές σύμφωνα με τα εξωτερικά τους φυσικά χαρακτηριστικά, και τις ιεραρχούν ανάγοντας τα χαρακτηριστικά αυτά σε διανοητική ικανότητα, πολιτισμικό επίπεδο και κοινωνική οργάνωση, είναι προϊόν του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας. Στη Δύση, επί έναν περίπου αιώνα, αποτέλεσαν απολύτως αποδεκτές και έγκυρες επιστημονικές θέσεις με τεράστια απήχηση στο ευρύ κοινό και τροφοδότησαν κρατικές πολιτικές για τη βελτίωση της φυλετικής ποιότητας σε πολλές χώρες, πριν γνωρίσουν τη διεθνή απόρριψη μετά τη σύνδεσή τους με τα εγκλήματα του ναζισμού κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Τα κείμενα του τόμου συνιστούν μια πρώτη προσπάθεια να μελετηθεί η διάχυση των φυλετικών θεωριών στην Ελλάδα και τα πολλαπλά νοήματα που παίρνει στον χρόνο η έννοια της φυλής: Ιχνηλατούν εξίσου τις διαδρομές μέσα από τις οποίες διαδόθηκαν οι φυλετικές θεωρίες όσο και τις προσαρμογές τους στα ελληνικά ζητούμενα, από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα· δείχνουν πώς οι φυλετικές θεωρίες επέδρασαν στη διαμόρφωση νέων εξειδικεύσεων στο ελληνικό πανεπιστήμιο, τροφοδότησαν επιστημονικές και επαγγελματικές αντιπαραθέσεις και στήριξαν επιστημονικές προτάσεις για την υιοθέτηση ευγονικών πολιτικών· διερευνούν πώς ενσωματώνονται φυλετικές θεωρίες ή εκλαϊκευτικές εκδοχές τους σε πολιτικές ιδεολογίες κατά το πρώτο μισό του 20ού αιώνα και πώς χρησιμοποιούνται στην προώθηση εθνικών πολιτικών· ανιχνεύουν επίσης στοιχεία της διάχυσης των φυλετικών θεωριών σε λογοτεχνικά κείμενα ή σε κριτικούς, ιστορικούς και θεωρητικούς της τέχνης· τέλος, εξετάζουν επιβιώσεις των φυλετικών θεωριών σε σημερινές εκδοχές της διαπλοκής του εθνικισμού με τον ρατσισμό και τον αντισημιτισμό, όπως αποτυπώνονται στον νομικό, επιστημονικό, λαϊκιστικό ή θρησκευτικό λόγο.

 

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΕΦΗ ΑΒΔΕΛΑ

Η Έφη Αβδελά είναι καθηγήτρια Σύγχρονης Ιστορίας στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Τα δημοσιεύματά της εστιάζουν σε θέματα όπως η ιστορία των γυναικών και του φύλου, η ιστορία της εργασίας, η ιστορία των κοινωνικών κινημάτων κ.ά.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ Δ. ΑΡΒΑΝΙΤΑΚΗΣ

Ο Δημήτρης Δ. Αρβανιτάκης είναι πτυχιούχος του Τμήματος Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ως υπότροφος της Ακαδημίας Αθηνών, εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή στο Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας (1995-1999) και ανακηρύχθηκε διδάκτωρ του Τμήματος Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου (1999). Από το 2000 εργάζεται στο Μουσείο Μπενάκη, ως επιστημονικός συνεργάτης και υπεύθυνος του Τμήματος Εκδόσεων. Πεδίο των επιστημονικών του ενδιαφερόντων είναι η νεότερη ελληνική ιστορία, με έμφαση στην ιστορία της βενετικής κυριαρχίας στον ελληνικό χώρο, την κοινωνική ιστορία των νησιών του Ιονίου, την ιστορία της λογιοσύνης και τις σχέσεις του ελληνικού και του ιταλικού πνευματικού κόσμου (18ος-19ος αι.), σε συνάρτηση με τη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης και των εθνικών κρατών. Στο πλαίσιο των παραπάνω προβληματικών, έχει ασχοληθεί με την ιστορία της τοπικής αλλά και της εθνικής ιστοριογραφίας, καθώς και με τη σχέση λογοτεχνίας και ιστορίας. Έχει συμμετάσχει σε επιστημονικά συνέδρια, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ μελέτες του έχουν περιληφθεί σε περιοδικά, συλλογικούς τόμους, πρακτικά συνεδρίων κ.α. Είναι μέλος της Γραμματείας σύνταξης του περιοδικού Τα Ιστορικά, μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής και συντονιστής της έκδοσης των Έργων του Ανδρέα Κάλβου.

Κυριότερα έργα του:

  • Κοινωνικές αντιθέσεις στην πόλη της Ζακύνθου. Το ρεμπελιό των ποπολάρων (1628), Μουσείο Μπενάκη – Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα 2001.
  • Ανδρέας Μουστοξύδης – Αιμίλιος Τυπάλδος. Αλληλογραφία (1822-1860), Μουσείο Μπενάκη – Εκδόσεις Κότινος, Αθήνα 2005.
  • Στον δρόμο για τις πατρίδες: Η Ape italiana – ο Ανδρέας Κάλβος – η ιστορία, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2010.
  • Ούγος Φόσκολος, Διδύμου κληρικού ελαχίστου προφήτου της Υπερκαλύψεως βιβλίον μοναδικόν, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2012 (σε συνεργασία με τον Ανδρέα Μπελεζίνη).
  • Απολογία της αυτοκτονίας. Ένα αφελές” κείμενο του Ανδρέα Κάλβου, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2012.
  • Ανδρέας Κάλβος. Αλληλογραφία. 1813-1869, τόμ. 1-2, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2014 (σε συνεργασία με τον Λεύκιο Ζαφειρίου).

ΕΛΙΖΑ ΑΝΝΑ ΔΕΛΒΕΡΟΥΔΗ

Η Ελίζα Άννα Δελβεδούρη είναι ιστορικός του θεάτρου και του κινηματογράφου.

ΕΥΓΕΝΙΟΣ Δ. ΜΑΤΘΙΟΠΟΥΛΟΣ

Ο Ευγένιος Δ. Ματθιόπουλος είναι καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και συνεργαζόμενος ερευνητής στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών του Ιδρύματος Τεχνολογίας & Έρευνας. Είναι ιδρυτικό μέλος (2001) της Εταιρείας Ελλήνων Ιστορικών Τέχνης (ΕΕΙΤ) και πρόεδρός της από το 2016 έως το 2019. Το 1995-2001 διετέλεσε αρχισυντάκτης και επιστημονικός επιμελητής του Λεξικού Ελλήνων καλλιτεχνών, τόμοι Α´-Δ´, Μέλισσα, Αθήνα 1997-2001.

Έχει δημοσιεύσει πολλά άρθρα και έχει συγγράψει τα βιβλία: Η τέχνη πτεροφυεί εν οδύνη. Η πρόσληψη του νεορομαντισμού στο πεδίο της ιδεολογίας, της θεωρίας της τέχνης και της τεχνοκριτικής στην Ελλάδα, Ποταμός, Αθήνα 2005· J. Mita. Η ζωή και το έργο του Γιάννη Μηταράκη (1897-1963), Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2006· 
C. Parthénis. Η ζωή και το έργο του Κωστή Παρθένη, Κ. Αδάμ, Αθήνα 2008.

Έχει επίσης επιμεληθεί τους συλλογικούς τόμους: Η ιστορία της τέχνης στην Ελλάδα. Πρακτικά Α´ Συνεδρίου Ιστορίας της Τέχνης, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ρέθυμνο 2000 (επιμ. από κοινού με τον Νίκο Χατζηνικολάου), Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2003· Γιώργος Πετρής, Επιθεώρηση Τέχνης. Τεχνοκριτικά κείμενα 1953-1986, AICA-Ελλάς / Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2008· Art History in Greece. Selected Essays, Association of Greek Art Historians /  Melissa Publishing House, Athens 2018.

ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΠΕΤΜΕΖΑΣ

Ο Σωκράτης Πετμεζάς είναι καθηγητής Οικονομικής και Κοινωνικής Ιστορίας Νεοτέρων Χρόνων στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Είναι μέλος του Τομέα Μεσογειακής και Παγκόσμιας Οικονομικής και Κοινωνικής Ιστορίας στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών του ΙΤΕ.

ΤΑΣΟΣ ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥΛΟΣ

Ο Τάσος Σακελλαρόπουλος είναι ιστορικός, υπεύθυνος των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη και μέλος των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ).

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Έφη Αβδελά
Εισαγωγή: Η ανεξίτηλη διαφορά: λόγοι για τη φυλή στην Ελλάδα

ΜΕΡΟΣ Α ́
Φυλετικές θεωρίες στη συγκρότηση των επιστημών

Ευθύμιος Παπαταξιάρχης
Μεταμορφώσεις του ανθρωπολογικού φυλετισμού: οργανικές μεταφορές και ανθρωπολογικός λόγος στη μεσοπολεμική Ελλάδα

Βαγγέλης Καραμανωλάκης – Γεωργία Κουρτέση-Φιλιππάκη
Το Ανθρωπολογικό Μουσείο του Πανεπιστημίου Αθηνών: φυλετισμός και παλαιοανθρωπολογία στην Ελλάδα (τέλη 19ου-αρχές 20ού αιώνα)

Σεβαστή Τρουμπέτα
Η επίδραση της φυλετικής υγιεινής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών κατά τον Μεσοπόλεμο

Γιώργος Κόκκινος – Μάρκος Καρασαρίνης
Μεταμορφώσεις του ευγονικού λόγου στην Ελλάδα: από τον Ιωάννη Κούμαρη και τον Δημοσθένη Ελευθεριάδη στον Νικόλαο Λούρο

Έφη Αβδελά
Φυλετισμός και ευγονική στη συγκρότηση της ελληνικής εγκληματολογίας: η περίπτωση του Κωνσταντίνου Γαρδίκα

ΜΕΡΟΣ Β ́
Πολιτικές χρήσεις της φυλής

Φωτεινή Ασημακοπούλου
Η «καθαρή» κοινωνία: από τον Γκομπινώ στην Ελλάδα του 21ου αιώνα

Παρασκευάς Ματάλας
Οι διαδρομές του φυλετισμού του Πέτρου Βλαστού

Έφη Γαζή
Άγγλοι, Γάλλοι και Σενεγαλέζοι: αντιλήψεις για το ελληνικό έθνος, τη φυλή και τις αυτοκρατορίες στην Ελλάδα κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Κωστής Καρπόζηλος
Μαρξισμός και δαρβινισμός: το μαγικό κλειδί της Εξέλιξης και το πρόβλημα της Διαφοράς στην ελληνική σοσιαλιστική σκέψη (1910-1920)

Τάσος Κωστόπουλος
Από το ζύγισμα των συνειδήσεων στη μέτρηση των κρανίων: παραλλαγές του ελληνικού εθνικού λόγου περί Σλαβομακεδόνων στη διάρκεια του 20ού αιώνα

Δημήτρης Κουσουρής
Φυλετικές διαστάσεις του αντικομμουνισμού στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1940

ΜΕΡΟΣ Γ ́
Αντιλήψεις για τη φυλή στη λογοτεχνία και την Ιστορία της Τέχνης

Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου
Λογοτεχνία, παραλογοτεχνία και βιοεπιστήμες στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου

Μίλτος Πεχλιβάνος
Εκφυλισμός και πρόοδος: σκέψεις για την ανθρωπολογία του Μ. Καραγάτση

Ευγένιος Δ. Ματθιόπουλος
Είναι από τη θεία ράτσα με το δώρειο αίμα και τους δώρειους τρόπους: φυλετικές αντιλήψεις στον λόγο περί τέχνης στην Ελλάδα

Νίκος Δασκαλοθανάσης
Προς μια «άρια» ιστορία της τέχνης: ο Josef Strzygowski στην Ελλάδα

ΜΕΡΟΣ Δ ́
Σύγχρονες αντιφάσεις του ρατσισμού, του εθνικισμού και του αντισημιτισμού

Λάμπρος Μπαλτσιώτης – Δημήτρης Χριστόπουλος
Το διφυές περιεχόμενο του φυλετισμού στο δίκαιο της ελληνικής ιθαγένειας

Ιωάννα Λαλιώτου
Αντιφυλετική κριτική, πολιτισμική θεωρία και ανάλυση, και δημόσιος διάλογος στην Ελλάδα από τη δεκαετία του 1990 και μετά

Δημήτρης Ψαρράς
Τα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών ως κόμβος του ελληνικού αντισημιτισμού

Σταύρος Ζουμπουλάκης
Εκκλησία και αντισημιτισμός κατά τον 20ό αιώνα

Ευρετήριο κύριων ονομάτων

 

ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ

ΑΝΑΛΥΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

  • Επιμέλεια
    Έφη Αβδελά
    Δημήτρης Δ. Αρβανιτάκης
    Δελβερούδη Ελίζα Άννα
    Ευγένιος Δ. Ματθιόπουλος
    Σωκράτης Πετμεζάς
    Τάσος Σακελλαρόπουλος
  • ISBN
    978-960-524-489-7
  • ISBN e-book
    978-960-524-804-8
  • Κωδικός στον Εύδοξο
    68370509
  • A' έκδοση
    2017
  • Τρέχουσα έκδοση
    11/2017
  • Τεχνικά χαρακτηριστικά
    520 17 24
  • Τιμή καταλόγου
    25,00