Ιστορία

ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟ ΓΕΝΟΣ

Η ιθαγένεια και η ταυτότητα στο εθνικό κράτος των Ελλήνων (1821-1844)

Η εθνική ιθαγένεια αποτελεί τον θεσμό με βάση τον οποίο τα κράτη ορίζουν και αναπροσδιορίζουν την ταυτότητά τους ως μια κοινωνία πολιτών, αναγνωρίζοντας τα μέλη τους και διακρίνοντας τους άλλους ως ξένους, με την έννοια του όρου που εύλογα ταυτίζεται με τους αλλοδαπούς. Στο παρόν βιβλίο εξετάζεται η εμφάνιση και τα πρώτα κρίσιμα στάδια της εξέλιξης της εθνικής ιθαγένειας στο ελληνικό κράτος. Αν και τα κριτήρια που προσδιορίζουν τους Έλληνες το γένος ακόμη και σήμερα θεωρούνται αυτονόητα και αδιαμφισβήτητα, ήδη από τα χρόνια της Επανάστασης η αναζήτησή τους αποδείχθηκε περίπλοκη διαδικασία. Διότι ήταν κριτήρια που αναπόφευκτα ακολουθούσαν τον διαχωρισμό του έθνους σε δύο ή, ακριβέστερα, τρεις διακριτούς κόσμους: στους αυτόχθονες της επαναστατικής επικράτειας, στους Έλληνες που παρέμεναν διεσπαρμένοι στη λοιπή Οθωμανική Αυτοκρατορία αλλά και σε εκείνους που είχαν μεταναστεύσει πριν από το 1821 στην Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο. Έκτοτε ο διαχωρισμός αυτός υπήρξε σταθερό σημείο αναφοράς των ελληνικών αναζητήσεων με αποτέλεσμα η  προοπτική της “διαπλάτυνσης” του πολιτικού έθνους να συνδεθεί άρρηκτα με τις διεκδικήσεις ελληνικών ομάδων σε τρίτα κράτη, και κυρίως στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, όπου οι τυχόν διεκδικήσεις συνοδεύονταν από αιτήματα εδαφικών προσαρτήσεων.

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

Η Ελπίδα Κ. Βόγλη γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Το 2003 αναγορεύθηκε διδάκτορας Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.). 'Εχει διδάξει ελληνική και ευρωπαϊκή ιστορία στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και Μ.Μ.Ε. του Α.Π.Θ. και στο Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (Δ.Π.Θ.). Σήμερα απασχολείται ως μέλος Συμβουλευτικού Επιστημονικού Προσωπικού του Ανοικτού Πανεπιστημίου και ως επιστημονική συνεργάτιδα του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (Ε.Λ.Ι.Α). Στα δημοσιεύματα της περιλαμβάνονται άρθρα σε ιστορικά περιοδικά, συλλογικούς τόμους και πρακτικά συνεδρίων, καθώς και το βιβλίο "Έργα και ημέραι ελληνικών οικογενειών, 1750-1940", Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α., 2005.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΘΑΓΕΝΕΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ (1821-1832)
Κεφάλαιο 1: ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ: Η ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ
1. Η χριστιανική πίστη ως στοιχείο πολιτικής ταυτότητας
α. Εκ του μη όντος εις το είναι ένας νέος κόσμος: Ένας κόσμος κατά  προτεραιότητα χριστιανικός
β. Η εμφάνιση της χριστιανικής πίστης στο επαναστατικό δίκαιο της ιθαγένειας
γ. Η ανάγκη του αποκλεισμού των μη χριστιανών αυτοχθόνων

2. Η σύσταση μιας χριστιανικής Ελλάδας και μέλους της πεπολιτισμένης ευρωπαϊκής οικογένειας
α. Η χριστιανική ταυτότητα του πολίτη στις επιταγές των αναγκών της διπλωματίας
β. Οι πρώτες συζητήσεις για την άρση των θρησκευτικών διακρίσεων
γ. Η αμφισβήτηση της χριστιανικής ομοψυχίας: Οι Λατίνοι χριστιανοί

Κεφάλαιο 2: Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΘΑΓΕΝΕΙΑ ΩΣ ΣΧΕΣΗ ΑΥΤΟΧΘΟΝΙΑΣ
1. Η εντοπιότητα: ένα νέο κριτήριο στο επαναστατικό δίκαιο
α. Αυτόχθονες πολίτες της επαναστατικής επικράτειας: Προβλήματα προσδιορισμού
β. Από αυτόχθονες ετερόχθονες κατά τη διάρκεια του Αγώνα: Η διάκριση των
Ελλήνων το γένος με εδαφικά κριτήρια
γ. Αποκλεισμοί αυτοχθόνων: Μια εναλλακτική πρόταση περί αυτοχθονίας

2. Αυτοχθονισμός και τοπικισμός: Έλληνες και ξένοι Έλληνες
α. Η εικόνα των ετεροχθόνων στην επαναστατημένη χώρα
β. Τα δικαιώματα των ετεροχθόνων στην επαναστατημένη Ελλάδα
γ. Περί αυτοχθονίας απολογισμός: Η πρώτη όξυνση της αντιπαράθεσης

Κεφάλαιο 3: Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΑΛΛΩΝ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ
1. Έλληνες το γένος: Το κριτήριο της εθνικής καταγωγής
α. Η ιστορικότητα του έθνους διά της κοινής καταγωγής των Ελλήνων
β. Η εθνική καταγωγή ως νομικό κριτήριο στο επαναστατικό δίκαιο

2. Η πάτριος ελληνική γλώσσα
α. Από τη γλώσσα του έθνους στη γλώσσα της διοίκησης
β. Η μοναδική εμφάνιση του γλωσσικού κριτηρίου στο επαναστατικό δίκαιο
γ. Η διάδοση της ελληνοφωνίας ως επιδίωξη του κράτους

3. Το φρόνημα ή η συμμετοχή στον Αγώνα: Ένα κριτήριο υπό συζήτηση

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: ΑΠΟ ΠΟΛΙΤΕΣ ΥΠΗΚΟΟΙ: Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΘΑΓΕΝΕΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΑΠΟΛΥΤΗΣ ΜΟΝΑΡΧΙΑΣ (1833-1843)
Κεφάλαιο 4: ΜΕΤΑΞΥ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΔΟΣ: ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ ΥΠΗΚΟΟΙ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
1. Ιθαγένεια και μοναρχία: Η μετάβαση από τον πολίτη στον υπήκοο
α. Η αφοσίωση στον βασιλιά
β. Η ενοποίηση του έθνους γύρω από τον βασιλικό θρόνο
γ. Η ελληνοποίηση του κράτους

2. Από τη χριστιανική πολιτεία στο κυρίαρχο πολιτικό έθνος
α. Η ελληνική ταυτότητα ως έκφραση της θρησκευτικής προσήλωσης
β. Από το ορθόδοξο ποίμνιο στο πολιτικό έθνος: Ο ρόλος της ελλαδικής Εκκλησίας

3. Το εθνικό γόητρο της ορθοδοξίας: Η ελληνική ταυτότητα στο πλαίσιο της
θρησκευτικής πολιτικής
α. Οι καθολικοί υπήκοοι του ελληνικού βασιλείου
β. Η ενσωμάτωση των αλλόθρησκων ομάδων
γ. Η διεκδίκηση των αποπλανηθέντων ελληνοπαίδων και των νεοφώτιστων
Οθωμανίδων

Κεφάλαιο 5: Η ΕΔΑΦΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΚΑΙ Η ΙΘΑΓΕΝΕΙΑ: ΕΝΤΟΠΙΟΤΗΤΑ Ή ΕΘΝΙΚΗ ΚΑΤΑΓΩΓΗ;
1. Η ελληνική ταυτότητα με εδαφικά κριτήρια
α. Τοπικισμός και εθνικισμός
β. Η ταυτότητα του δημότη
γ. Οι δεσμοί των Ελλήνων με το κράτος: Δικαιώματα και υποχρεώσεις

2. Το κράτος, η νεοπαγής διοίκηση και οι νοοτροπίες των ελληνικών κόσμων: Η
ιθαγένεια ως πολιτικό ζήτημα
α. Κάτοικοι ή δημότες της Ελλάδας μεταξύ δύο κρατών
β. Έλληνες με δύο υπηκοότητες
γ. Αλλοδαποί Έλληνες και αλλοεθνείς εν Ελλάδι

3. Ο Νόμος της ελληνικής ιθαγένειας: Εντοπιότητα ή εθνική καταγωγή;
α. Αναζητώντας συνέχειες στο δίκαιο της ελληνικής ιθαγένειας από την επανάσταση στη μοναρχία
β. Εντοπιότητα λη εθνική καταγωγή;
γ. Προς μια Ελλάδα για τους Έλληνες το έθνος

Κεφάλαιο 6: ΤΑ ΔΙΑΦΟΡΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ: ΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΙΘΑΓΕΝΕΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ
1.  Η ιθαγένεια διά της διπλωματικής προστασίας: Τα κριτήρια των ελληνοποιήσεων στην αλλοδαπή
α. Προϋποθέσεις για τη χάραξη μιας ομογενειακής πολιτικής
β. Η επίκληση του υποτιθέμενου ελληνικού φρονήματος
γ. Η ελληνική ιθαγένεια διά της προθέσεως «παλιννοστίας»
δ. Το ομόδοξον ως παράγοντας ελληνοποίησης

2. Μεταξύ εθνικής καταγωγής και αυτοχθονίας: Η ελληνική ιθαγένεια υπό το πρίσμα της μεγαλοϊδεατικής πολιτικής
α. Η ιθαγένεια διά της εθνικής ταυτότητας
β. Η ιθαγένεια διά της αυτοχθονίας και ο διαχωρισμός των ελληνικών κόσμων

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ: Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΑ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ (1843-1844)
Κεφάλαιο 7: ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΥΤΟΧΘΟΝΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ
1.  Συνταγματική πολιτεία και ελληνική ιθαγένεια: Το ιστορικό της πολιτειακής
μεταβολής
α. Προς την αποκατάσταση της εθνικής συνέχειας
β. Η επαναστατική παράδοση του έθνους
γ. Το γενικότερο κλίμα της Εθνοσυνέλευσης

2. Τα δικαιώματα του πολίτη της κοινοβουλευτικής Ελλάδας
α. Το πατριωτικό φρόνημα του πολίτη
β. Προϋποθέσεις για την εθνική ομοψυχία: Το δικαίωμα στην ιδιοκτησία
γ. Η ελευθερία του λόγου και ο δημόσιος ρόλος του πολίτη

3. Η ορθόδοξη θρησκεία και το εθνικόν μεγαλείον
α. Η επικρατούσα θρησκεία των Ελλήνων
β. Η αποκατάσταση της ορθόδοξης ενότητας του έθνους: Το θρήσκευμα του διαδόχου

4. Ελλήνων αυτοχθόνων πολιτεία
α. Το κριτήριο της εντοπιότητας
β. Οι ετερόχθονες πολίτες
γ. Ο αποκλεισμός των ετεροχθόνων

ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Η ΙΘΑΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΜΕΤΑ ΤΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

 

ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ

ΑΝΑΛΥΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

  • Επιμέλεια έκδοσης
    Ειρήνη Λυδάκη
  • ISBN εντύπου
    978-960-524-238-1
  • ISBN e-book
    978-960-524-694-5
  • Κωδικός στον Εύδοξο
    1134
  • A' έκδοση
    2007
  • Τρέχουσα έκδοση
    9/2023
  • Τεχνικά χαρακτηριστικά
    404 17 24
  • Τιμή καταλόγου
    25,00